Met een houthaard of kachel kun je warmte maken, doch het opstookproces ervan is het meest vervuilende proces om tot deze fijne warmte te komen. Vaak genoeg wil dit niet goed starten(vooral bij nat, vochtig weer). Je kunt zorgen dat dit proces zo kort mogelijk blijft. Opstoken doe je in elk geval met veel lucht toevoer als verbrandingslucht niet alleen voor de haard, maar ook in de ruimte waarin deze staat een luchttoevoer te hebben van minstens 100 cm² (bijvoorbeeld een raam of dauwluft, dit kan ook via een directe buitenaansluiting van de haard) en droog hout te stoken kleiner dan 15% vocht bevattend (altijd op net gekliefd oppervlak meten met vochtmeter voor hout).

V.I.P. In lucht zit maar 21% zuurstof (een effectief gas), dat voor 1/5 deel in de lucht beschikbaar komt die de houthaard ingaat. Zorg bij een goede start van de houtverbranding dat er in ieder geval voldoende verbrandingslucht de houthaard kan binnenkomen.

Start een houtvuur altijd met top-down of Zwitserse methode, tenzij u een Winox rooster heeft dan gaat het snel met de bottum-up methode. Opstoken van Eiken en Beukenhouten stukken gaat gemakkelijker als dit een kleinere dikte heeft bijvoorbeeld 5 cm dik, door aanmaakhoutjes van dennenhout of sparrenhout van 3 cm er tussen te leggen. Na een half uur kunt u er 7 cm stukken plaatsen.

Wel om nu maximale warmte te genereren is het handig om in eerste instantie de haardbodem maximaal te gebruiken voor zowel het aansteek-/opstookproces als het doorstoken. Een laag as van maximaal één centimeter laten liggen is handig als u de haard start, de as zal zorgen voor goede isolatie van het vuur en helpt bij een snelle opstart en verlaging van de fijn-stof uitstoot. Veel gebruikers starten een houtkachel ook met een geopend onder-/ of schudrooster. Dit is niet aan te raden doordat het rook en fijn-stof vergroting in de hand werkt, behalve als de primaire lucht door dit rooster moet om de verbranding te starten en op gang te houden (vaak in oude typen houthaarden). Als u hout rechtop stookt, verwarmt u vaak extra de schoorsteen wat leid tot een lager rendement van de haard en een groter schoorsteenverlies. Zorg er in ieder geval voor dat de vlammen niet de schoorsteen in gaan!. Fijn-stof reductie bereikt u ook door correct om te gaan met de luchtinstellingen op de haard.

Smoren is uit de tijd en niet cool, voordeel u krijgt vanzelf contact met de buren, dus zorg dat je de koffie klaar hebt, om toch nog een goede indruk achter te laten.

Hoe kun je de haard goed instellen:  A. tertiaire lucht altijd vol open zetten. B. secundaire lucht ook altijd vol openen. C. primaire lucht de eerste 15 minuten-30 minuten vol openen, daarna minderen tot de vlam niet roet op de toppen. ( Bij half automatische regeling door bimetaal wordt C geregeld. Bij vol-automatische geregelde inlaten worden de inlaten A, B, C gestuurd door een lambda- (zuurstof)sensor en een temperatuur sensor )

Ook teveel lagen op elkaar stapelen leid tot een groter schoorsteenverlies en tot minder zuurstoftoegang van de delen-stukhout, gevolg slechte verbranding!. 1 a 2 kg hout vullen per houtlading is meestal voldoende. Hout met bast pas stoken als de haard op temperatuur is, dit geeft minder roetvorming door onreinheden in de bast. Heeft u last van droge lucht in de woonkamer.? Neem 2 open saus-pannetjes en zet die vol met water op de haard, en gegarandeerd dat het aangenamer gaat worden.

Een hoger rendement komt door vaker de haard te vullen met een weinig hout 1 a 2 kg polsdikte tot 7 cm dik, dan door veel hout te vullen met meer dan 2 kg. Hoe dikker het hout is des te eerder gaat dit roken, door interne opwarming.  Echt rendement maak je pas als de haard op temperatuur is, te meten met één thermometer op de haard (200 – 300⁰C afhankelijk van merk en type) en één voor de goede werking op de uitlaatpijp (40 cm vanaf de haard) met temperaturen die liggen in de orde tussen 150 en 220⁰C. (Kleiner dan 120⁰C is niet gewenst vanwege condensatie rookgassen tot creosoot en gedeeltelijk tot een zuur condensaat dat de schoorsteen aantast) Boven de 250⁰C leid dit vaak tot oververhitting haard (teveel hout en teveel lucht toegevoegd). s ’Nachts doorstoken is funest voor uw haard, schoorsteenkanaal en omgeving (milieu) vooral met veel hout en weinig verbrandingslucht op de haard. Je bent goed bezig als je de haard s ’ochtends zonder vervuiling(rook) gewoon even opstookt.

Een houtkachel aanmaken dat is voor de meesten van ons niet zo’n probleem. Echter een houtkachel continu een bepaalde afgestemde hoeveelheid warmte laten leveren zodat de kamer op temperatuur blijft, zonder al te veel schommelingen is vaak lastig. Vaak voelt men zich koud. Dit is soms een persoonlijke aangelegenheid, waar men zich ook op kan kleden. Er zijn zelfs mensen die in de winter in de kamer nog in een T shirtje rondlopen, dan zal je het ook nooit behaaglijk krijgen. Een houthaard waarmee je warmte kan bufferen staat natuurlijk bovenaan op ons verlanglijstje, daarmee bereik je het grootste resultaat om een stabiele woonkamertemperatuur te krijgen. Het gewicht van de bufferende massa (bijvoorbeeld speksteen) bepaald deze stabiliteit. Er zijn 3 soorten:

A –  Zware Massa Houthaarden         gewicht variërend van 1000 – 3000 kg speksteen (de z.g.n. Echte Stralings Massa Haarden)

B –  Lichte massa Haarden                 gewicht variërend van 300   –  1000 kg speksteen ( deze geven zowel stralingswarmte als convectiewarmte af)

C –  Convectie warmte Haarden        gewicht aan speksteen of ander warmte bufferend materiaal 0  –  300 kg (meest gebruikte haardtypen)

D – Rocket Stoves  ingebouwd, met  gewicht aan vuursteen met afgewerkte leem of hitte bestendige stuclaag (1000 – 3000 kg)

Let op bij A en B dat de vloer deze massa kan dragen, laat deze berekenen door een Constructeur. Een standaard vloer begane grond met kruipruimte kan maar 200 – 300 kg/m2 aan als voorbeeld ( dit is geen puntbelasting). Een extra fundatie of degelijke ondersteuning ter plaatse is een goede oplossing.

Met de eerste twee haardtypen is het meestal geen probleem om de woon of verblijf-kamer temperatuur te stabiliseren. De houthaard die wij gebruiken is een lichte massa haard, deze heeft een groot voordeel dat je ook nog lang een aangenaam vuur ziet (houtopslag 3 – 5 m3/winter nodig bij 2 x daags stoken). De eerste Zware massa haarden worden maar 2 uur lang gestookt met weinig hout om het 24 uur warm te hebben(houtopslag 2 – 3 m3/winter nodig). De houtopslag is gerekend vanuit een geïsoleerde hoekwoning. Bij een convectie haard en een niet geïsoleerde woning heb je een grotere houtopslag nodig.

Om de temperatuur van de woonkamer te stabiliseren met een convectie haard kun je het volgende doen. Als eerste kun je er natuurlijk wat vaker bijvoorbeeld 1 x/half uur 1 kg hout in de haard leggen. Ook een mogelijkheid is met een ventilator de convectie warmte te laten verdelen en te regelen. Een derde methode is voorkomen dat je op de piektemperatuur van de haard er hout in gaat leggen (hiermee stook je elke houthaardverbrandingsruimte stuk, de vuurvaste bekleding of de gietijzeren delen) Deze laatste methode vergt wel wat oefening, doch met behulp van een thermometer in de woonkamer en één op de haard en één in de schoorsteen-(pijp) zal dit eenvoudiger worden. Zie voor Stookgedrag de grafiek. (Elke hoogste temperatuur staat voor een houtlading)

Een Rocket stove als aangegeven in D gebruikt bij een geïsoleerde woning hooguit de helft aan houtopslag dan bij een zware massa houthaard en is tevens de schoonste van alle houthaarden. Wij hebben er aantal in ontwikkeling.

Aangenaam is een temperatuur tussen 20 en 22 ⁰C  en een relatieve vochtigheid van 45 tot 55%.  Ouderen onder ons genieten van 22 – 25 ⁰C het meest.

Warmte komt van (veel)vlammen die een oranje of bij hogere temperaturen een gele vlamkleur aannemen zonder roetende top van de vlam, en uitstraling en uitbranden van felrood houtskool. (groot oppervlak nodig om houtskool goed op te branden tot as) Ja! het is zelfs mogelijk om as verder te verbranden tot een weinig minerale as( dit klontert vaak samen tot een plaatje). Maximale warmte afgifte krijg je dus door effectieve verbranding van het stookhout en houtskool en bij optimaal gebruik ook van uw verbrandingsbodem!. Hoe is dit bij u in de haard?. Je kunt een hoog rendement houthaard hebben, doch als je op een foute wijze hout stookt zal je nooit een hoog rendement halen. Met een rooster van Winox bereikt u eenvoudig altijd het maximale.